MARC21
ที่มาของ MARC 21
มาจากการประกาศของหอสมุดรัฐสภาอเมริกันและหอสมุดแห่งชาติแคนาดา
ที่จะทำการรวมรูปแบบของ USMARC และ CAN/MARC เข้าด้วยกัน
เพราะเห็นว่ามีรูปแบบที่เหมือนและคล้ายคลึงกันจึงทำการผสมผสานรูปแบบของ
MARC ทั้งสองเข้าด้วยกัน แล้วตั้งชื่อให้ใหม่ว่า MARC 21
(คล้ายกับเป็นหนังสือชื่อเรื่องเดิม แต่ Edition ฉบับปรับปรุง ประมาณนี้)
ส่วนคำว่า 21 ก็มาจากที่ต้องการจะบอกว่าการไปสู่ศตวรรษที่ 21 เพราะ MARC 21
ได้ Update เสร็จสิ้นประมาณปี ค.ศ.1997-1998
ครอบครัวของ MARC 21 มี 5 รูปแบบ คือ
1. Bibliographic Format
2. Holding Format
3. Classification Format
4. Authority Format
5. Community Format
ลักษณะ ของ MARC 21 ที่พิเศษ คือ มีการกำหนดรูปแบบให้เป็นไปตามมาตรฐานที่เรียกว่า ANSI/NISO Z39.2 มาตรฐานการแลกเปลี่ยนข้อมูลบรรณานุกรม (Bibliographic Information Interchange) และ ISO 2709 รูปแบบการแลกเปลี่ยนข้อมูล (Format for Information Exchange) เพื่อช่วยให้ผู้ใช้ที่ใช้ software ห้องสมุดที่แตกต่างกัน สามารถสื่อสาร แลกเปลี่ยน และเข้าถึงข้อมูลกันได้มากขึ้น นอกจากนี้ MARC 21 ยังสามารถรองรับการทำงานระบบหลายภาษาได้ด้วย
สรุป MARC 21 ไม่ใช่รูปแบบของ MARC ใหม่ แต่เป็น edition ที่ปรับปรุงมาจาก USMARC ผสมผสานกับ CAN/MARC นั่นเอง
1. Bibliographic Format
2. Holding Format
3. Classification Format
4. Authority Format
5. Community Format
ลักษณะ ของ MARC 21 ที่พิเศษ คือ มีการกำหนดรูปแบบให้เป็นไปตามมาตรฐานที่เรียกว่า ANSI/NISO Z39.2 มาตรฐานการแลกเปลี่ยนข้อมูลบรรณานุกรม (Bibliographic Information Interchange) และ ISO 2709 รูปแบบการแลกเปลี่ยนข้อมูล (Format for Information Exchange) เพื่อช่วยให้ผู้ใช้ที่ใช้ software ห้องสมุดที่แตกต่างกัน สามารถสื่อสาร แลกเปลี่ยน และเข้าถึงข้อมูลกันได้มากขึ้น นอกจากนี้ MARC 21 ยังสามารถรองรับการทำงานระบบหลายภาษาได้ด้วย
สรุป MARC 21 ไม่ใช่รูปแบบของ MARC ใหม่ แต่เป็น edition ที่ปรับปรุงมาจาก USMARC ผสมผสานกับ CAN/MARC นั่นเอง
Marc คือ การลงรายการที่เครื่องอ่านได้
ส่วนประกอบของ MARC21 มี 3 ส่วน คือ 1.
หมายเลขเขตข้อมูล (Tag number) 2. ตัวบ่งชี้ (Indicator)
3. รหัสเขตข้อมูลย่อย (Subfield code)
หมายเลขเขตข้อมูล (Tag number) ได้แก่ 0XX – 8XX ส่วน 9XX คือนอกเหนือจากที่
MARC Tag ที่กำหนดมา
หน้าที่ของแต่ละ มีความแตกต่างกันไป อย่างTag
0XX เกี่ยวกับการควบคุมและการระบุเลขเรียกหนังสือ 1XX รายการหลัก 2XX ชื่อเรื่อง การแจ้งความรับผิดชอบ
ฉบับพิมพ์ การพิมพ์ ฯลฯ 3XXลักษณะรูปร่าง 4XX ชื่อชุด (Tag 490 ใช้คู่กับ 830 เสมอ) 5XX หมายเหตุ 6XX หัวเรื่อง
7XX รายการเพิ่ม 8XX เพิ่มชื่อชุด
ให้สังเกต ถ้าลงท้ายด้วย X00 เช่น 100
600 700 จะใช้กับชื่อบุคคล ลงท้ายด้วย
X10 เช่น 110 610 710 จะใช้กับนิติบุคคล
ลงท้ายด้วย X11 ใช้กับชื่อการประชุม สัมมนา
เช่น 111 611 711 ถ้าลงท้ายด้วย X30 ใช้กับชื่อเรื่องแบบฉบับ
เช่น 130 630 730
ตัวบ่งชี้ (Indicator) รหัส 2
ตัว มีค่า 0-9 ส่วนเว้นว่าง (blank)
รหัสเขตข้อมูลย่อย (Subfield code) ที่เราเรียกว่า
Subfield สามารถใช้เครื่องหมาย | $ และ ^
มาตรฐานการลงรายการตามรูปแบบ MARC 21
โครงสร้างมาตรฐานการลงรายการระเบียนบรรณานุกรมรูปแบบ MARC 21 สำหรับ
หนังสือที่อ่านได้ด้วยเครื่องคอมพิวเตอร์นั้น
จะลงรายการเก็บไว้ในฐานข้อมูล
โดยมีโครงสร้างมาตรฐานสำหรับลงรายการระเบียนบรรณานุกรมรูปแบบมาร์ก 21 (MARC 21 Concise Format for
Bibliographic Data. Update No. 7, 2006;MARC 21 Format for Bibliographic Data : Including guidelines
for content designation, 1999)ซึ่งต่างก็ยึดหลักเกณฑ์การลงรายการต่าง
ๆ ตามกฏAACR2R ซึ่งได้กล่าวมาแล้วก่อนหน้านี้ซึ่งโครงสร้างระเบียนบรรณานุกรม
ประกอบด้วยส่วนต่าง ๆ 3
ส่วนหลักคือ
1. ส่วนนำระเบียน หรือป้ายระเบียน
(Leader or Record Label) เป็นเขตข้อมูลเริ่มแรก
ของระเบียนบรรณานุกรมทุกระเบียน
ให้ข้อมูลในการประมวลผลระเบียน ลักษณะของข้อมูลเป็น
คำรหัสทั้งที่เป็นตัวเลขและตัวอักษร
(ตัวพิมพ์เล็ก) และสัญลักษณ์แบบใดแบบหนึ่ง หรือเว้นว่าง
มีความยาวคงที่ 24 ตำแหน่ง (ตำแหน่งที่
00-23) โดยข้อมูลในแต่ละตำแหน่งจะเป็นสิ่งบ่งบอกถึง
คุณลักษณะของระเบียนนั้น ๆ นอกจากนั้น
คำรหัสเหล่านี้ช่วยให้คอมพิวเตอร์สามารถอ่าน และ
นำไปประมวลผลรายการต่อไปได้
ตำแหน่งต่าง ๆ ในส่วนนำระเบียน ได้แก่
00-04 ความยาวของระเบียน (Logical Record
Length) คอมพิวเตอร์จัดการให้
05 สถานะของระเบียน (Record status)
06 ประเภทของระเบียน (Type of Record)
07 ระดับทางบรรณานุกรม (Bibliographic
Level)
08 รูปแบบการควบคุม (Type of Control)
09 แบบตัวอักษร (Character Coding
Scheme)
10 จำนวนตัวบ่งชี้ (Indicator count) เป็น “2” เสมอ
11 จำนวนรหัสเขตข้อมูลย่อย (Subfield
Code Count) เป็น “2” เสมอ
12-16 ตำแหน่งเริ่มต้นของเขตข้อมูล (Base
Address of Data) คอมพิวเตอร์จัดการให้
17 ระดับการลงรายการ (Encoding Level)
18 รูปแบบการลงรายการ (Descriptive
Cataloging Form)
19 การเชื่อมโยงระเบียน (Linked Record
Requirement)
20 ความยาวของส่วนระบุความยาวของเขตข้อมูล (Length
of the Length-of-field
Portion) เป็น “4” เสมอ
21 ความยาวของส่วนระบุตำแหน่งที่เริ่มต้น (Length
of the Starting-characterposition
Portion) เป็น “5” เสมอ
22 ความยาวส่วนระบุแต่ละหน่วยข้อมูล (Length
of the Implementation-defined
Portion) เป็น “0” เสมอ
23 ยังไม่กำหนดให้ใช้ (Undefined) เป็น “0” เสมอ
2. ส่วนนามานุกรมเขตข้อมูล (Directory) เป็นเขตที่สองของระเบียน
เป็นส่วนที่บอกให้
ทราบถึงตำแหน่งที่อยู่ของเขตข้อมูลต่าง
ๆ ที่จัดเก็บในระเบียน ประกอบด้วยชุดของตัวเลขในแต่ละชุดมีความยาวคงที่ 12 ตำแหน่ง โดย 3
ตำแหน่งแรกเป็นเขตข้อมูล (Tag) 4 ตำแหน่งถัดไปเป็นความยาวของเขตข้อมูล และ 5 ตำแหน่งสุดท้ายเป็นตำแหน่งแรกที่บันทึกข้อมูลของเขตข้อมูลนั้น ๆ
เครื่องคอมพิวเตอร์จะจัดลำดับเขตข้อมูลของแต่ละระเบียน โดยเริ่มต้นด้วยเขตข้อมูลความยาวคงที่ตามด้วยเขตข้อมูลความยาวไม่คงที่
จากเลขน้อยไปหามาก โดยเริ่มจากเขตข้อมูล 010ถึง 999 ไปตามลำดับ ทั้งนี้
ในแต่ละระเบียนอาจมีจำนวนเขตข้อมูลมากน้อยไม่เท่ากัน ขึ้นอยู่กับรายละเอียดของหนังสือแต่ละเล่ม
ตัวอย่างการจัดเรียงตัวเลขในส่วนนามานุกรมเขตข้อมูล 100 จะเป็นดังนี้ 100001500093
100 หมายถึงเขตข้อมูล (Tag)
0015 หมายถึงความยาวของเขตข้อมูลซึ่งยาว 15
อักขระ
00093 หมายถึงตำแหน่งแรกที่บันทึกข้อมูลในเขตข้อมูล
100
จากตัวอย่างดังกล่าวหมายความว่า
เขตข้อมูล 100 มีจำนวนอักขระประกอบกัน 15
อักขระ
โดยเริ่มบันทึกข้อมูลในตำแหน่งที่ 92 (เริ่มนับตำแหน่งตั้งแต่เขตข้อมูลความยาวคงที่
โดยที่
ตำแหน่งแรกจะนับเป็น 0 และนับต่อไปเรื่อย ๆ
จนจบข้อมูลในระเบียน)
3. ส่วนเขตข้อมูลต่าง ๆ (Variable
Fields) ใช้บันทึกข้อมูลบรรณานุกรมของวัสดุเหมือนกับที่บันทึกลงบนบัตรรายการ
ในแต่ละเขตข้อมูลจะกำกับด้วยส่วนต่าง ๆ คือ
3.1 เขตข้อมูล (Tag) เป็นหมายเลขประจำเขตข้อมูล
โดยใช้เลข 3 หลัก เริ่มต้นจาก 001 ถึง 999 แทนชื่อเขตข้อมูลต่าง
ๆ เช่น เขตข้อมูล 100 คือ ชื่อผู้แต่ง, เขตข้อมูล 245 คือ ชื่อเรื่อง
เป็นต้น
3.2 ตัวบ่งชี้ (Indicator) เป็นรหัสที่ใช้อักขระ 2 ตำแหน่ง ตามหลังเขตข้อมูล ในเขตข้อมูลความยาวไม่คงที่
ทำหน้าที่บอกลักษณะ หรือเพิ่มเติมรายละเอียด และที่มาของข้อมูลในเขตข้อมูลที่ตัวบ่งชี้นั้นกำกับอยู่
ค่ารหัสของตัวบ่งชี้ในแต่ละเขตข้อมูลมีความหมายแตกต่างกันไปตามลักษณะของข้อมูล
รหัสของตัวบ่งชี้เป็นได้ทั้งตัวเลข (0-9) แต่ถ้าตำแหน่งใดที่ยังไม่กำหนดให้ใช้จะเป็นค่าว่าง
ซึ่งอาจใช้วิธีการเว้นว่าง หรือแทนด้วยสัญลักษณ์แบบใดแบบหนึ่ง เช่น # หรือ b เป็นต้น ในขณะเดียวกันบางเขตข้อมูลอาจไม่กำหนดให้ใช้ตัวบ่งชี้
เช่น เขตข้อมูล 250
รหัสตัวบ่งชี้เป็นค่าว่าง
และบางเขตข้อมูลกำหนดให้ใช้ตัวบ่งชี้ทั้ง 2 ตำแหน่ง เช่น ในเขตข้อมูล 245 เป็นต้น
3.3 รหัสเขตข้อมูลย่อย
เป็นรหัสที่ใช้กำกับเขตข้อมูลย่อย ในเขตข้อมูลหนึ่งๆ ทำหน้าที่จัดกลุ่ม หรือจำแนกข้อมูลให้เป็นเขตข้อมูลย่อยๆ เพื่อประโยชน์ในการจัดเก็บและค้นคืนสารสนเทศได้อย่างมีประสิทธิภาพ
สัญลักษณ์ของรหัสเขตข้อมูลย่อย ประกอบด้วยอักขระ 2 ตำแหน่ง โดยตำแหน่งแรกเป็นเครื่องหมาย
หรือสัญลักษณ์แบบใดแบบหนึ่ง เช่น | , \ , ^ หรือ $ เป็นต้น
ส่วนตำแหน่งที่สองเป็นอักษร
(ตัวพิมพ์เล็ก) หรือตัวเลข ในส่วนเขตข้อมูลต่างๆ
นี้แบ่งกลุ่มเขตข้อมูลออกเป็น 2
กลุ่มคือ
1. เขตข้อมูลควบคุม (Variable Control
Field) คือเขตข้อมูลที่บันทึกหมายเลขควบคุม
ระเบียน
ซึ่งเป็นทั้งข้อมูลในรูปแบบตัวเลข และรหัสที่บอกลักษณะของวัสดุสารสนเทศ เพื่อใช้สำหรับการประมวลผลระเบียนบรรณานุกรม
เป็นเขตข้อมูลที่เริ่มจากเขตข้อมูล 001 ถึง 009 ซึ่งบางเขตข้อมูลเป็นเขตข้อมูลความยาวคงที่
(Fixed Field) เช่น
เขตข้อมูล 007 และ 008 เป็นต้นสำหรับเขตข้อมูล 008 เป็นเขตข้อมูลที่มีความสำคัญต่อการลงรายการหนังสือและสื่ออื่นๆซึ่งมีความแตกต่างกันในแต่ละตำแหน่งตามลักษณะเฉพาะของสื่อนั้น ๆ
เขตข้อมูลนี้บันทึกอยู่ในรูปรหัสมีความยาวคงที่ 40 ตำแหน่ง (00-39)
ค่ารหัสเป็นได้ทั้งตัวเลข ตัวอักษร (ตัวพิมพ์เล็ก)และเว้นว่าง
ซึ่งอาจแทนด้วยสัญลักษณ์แบบใดแบบหนึ่ง ไม่มีตัวบ่งชี้ และรหัสเขตข้อมูลย่อยการบันทึกค่ารหัสในเขตข้อมูล 008 ในตำแหน่งที่ 00-17
และ 35-39 กำหนดให้ใช้ได้กับสื่อทุกประเภท ส่วนตำแหน่งที่ 18-34 จะกำหนดขึ้นเฉพาะของสื่อแต่ละประเภท
โดยปกติการบันทึกข้อมูลในเขตข้อมูล 008 เกือบจะทุกตำแหน่งจะต้องสัมพันธ์กับข้อมูลในเขตข้อมูลความยาวไม่คงที่และระบบได้นำข้อมูลที่เป็นรหัสเหล่านี้ไปใช้ประโยชน์ในหลายรูปแบบ
ได้แก่ การแสดงผลที่หน้าจอ การจัดลำดับรายการ
และใช้เป็นเงื่อนไขในการจำกัดขอบเขตผลการสืบค้น เช่น ภาษา หรือปีที่พิมพ์ เป็นต้น ตำแหน่งต่าง ๆ
ในเขตข้อมูล 008 สำหรับการลงรายการหนังสือ มีดังนี้
00-05 วันเดือนปีที่บันทึกข้อมูล (Date
Entered on File (YYMMDD))
06 ประเภทของปีพิมพ์ (Type of Date/
Publication Status)
07-10 ปีพิมพ์เริ่มต้น (Date 1/
Beginning Date of Publication)
11-14 ปีพิมพ์สิ้นสุด (Date 2/ Ending
Date of Publication)
15-17 สถานที่พิมพ์ ที่ผลิตหรือที่จัดทำ (Place
of Publication, Production)
18-21 ภาพประกอบ (Illustrations)
22 กลุ่มผู้ใช้ (Target Audience)
23 รูปแบบของวัสดุ (Form of Item)
24-27 ลักษณะเนื้อหา (Nature of Contents)
28 สิ่งพิมพ์รัฐบาล (Government
Publication)
29 เอกสารการประชุม (Conference
Publication)
30 หนังสือที่ระลึก (Festschrift)
31 ดรรชนี (Index)
32 ยังไม่กำหนดให้ใช้ (Undefined)
33 รูปแบบวรรณกรรม (Literary Form)
34 ชีวประวัติ (Biography)
35-37 ภาษา (Language)
38 ระเบียนที่มีการแก้ไข (Modified
Record)
39 แหล่งที่ทำการวิเคราะห์ (Cataloging
Source)
2. เขตข้อมูลความยาวไม่คงที่ (Variable
Data Field) คือส่วนของเขตข้อมูลต่าง ๆ ที่เป็น
การบันทึกรายละเอียดทางบรรณานุกรมเช่นเดียวกับข้อมูลที่บันทึกบนบัตรรายการโดยเริ่มจากเขตข้อมูล 010 ถึง 999 มีความยาวไม่คงที่ บันทึกข้อมูลที่เป็นทั้งตัวเลขและตัวอักษร โดยไม่จำกัดความยาว เขตข้อมูลเหล่านี้มีตัวบ่งชี้และรหัสเขตข้อมูลย่อย(Tag)(ซึ่งถ้ามีการซ้ำของเขตข้อมูลจะใช้(R= Repeatable) ต่อท้าย หมายถึง
สามารถใช้เขตข้อมูล (Tag) หรือรหัสเขตข้อมูลย่อยนั้นซ้ำได้
เช่น ในระเบียนหนึ่ง
มีโน้ตได้หลายรายการ นั่นคือใช้เขตข้อมูล 500 ซ้ำได้ และถ้ามี (NR =
Non Repeatable) ต่อท้าย หมายถึง
สามารถใช้เขตข้อมูล หรือรหัสเขตข้อมูลย่อยนั้นได้เพียงครั้ง
เดียว เช่น
ในระเบียนหนึ่งมีชื่อผู้แต่งได้เพียงคนเดียว นั่นคือใช้เขตข้อมูล 100 ซ้ำไม่ได้)
เขตข้อมูลที่
ใช้เป็นประจำในการลงรายการของหนังสือตามรูปแบบมาร์ก
ได้แก่
เขตข้อมูล: 020 เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ (R) เขตข้อมูลนี้อยู่ในระดับ
A
ตัวบ่งชี้: # – - ยังไม่กำหนดให้ใช้
รหัสเขตข้อมูลย่อย: $a – - เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ
(R)
$c – - ข้อมูลเกี่ยวกับการได้มา
(ส่วนใหญ่เป็นราคา)(NR)
$z – - เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือที่ยกเลิก
หรือไม่ถูกต้อง (R)
หมายเหตุ ให้ใช้ Uppercase X สำหรับเป็นเลขอารบิคตัวที่
10
เขตข้อมูล : 022 เลขมาตรฐานสากลสำหรับวารสาร (R) [เขตข้อมูลนี้อยู่ในระดับ
A]
ตัวบ่งชี้: # – - ยังไม่กำหนดให้ใช้
รหัสเขตข้อมูลย่อย: $a – - เลขมาตรฐานสากลประจำวารสาร
(R)
$y – - เลขมาตรฐานสากลประจำวารสารที่
ไม่ถูกต้อง (R)
หมายเหตุ ให้ใช้กรณีที่ห้องสมุดต้องการจัดเก็บเป็นหนังสือให้สร้างระเบียนข้อมูล
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น